Co to jest neurofeedback?

Neurofeedback jest nieinwazyjną i zabawną metodą normalizacji aktywności mózgu. Za pomocą wzmacniacza EEG dowiadujemy się tego, które fale mózgowe odpowiadają za sterowanie grą komputerową lub innym materiałem wideo. Można powiedzieć, że przy neurofeedbacku osoba swoimi myślami steruje grą, a próbując wygrać poprawia częstotliwość swoich fal mózgowych.

Fale mózgowevi są zsynchronizowaną aktywnością elektryczną neuronów na pojedynczych frekwencjach: delta (1–4 Hz), theta (4–8 Hz), alfa (8–12 Hz), SMR (13–15 Hz), beta (15–30 Hz) i gama (30+ Hz). Odzwierciedleniem specyficznych stanów umysłu są właśnie te różne fale mózgowe – warto zaznaczyć, że niektóre z nich są pożądane, a niektóre nie. 

Fale mózgowe są przedstawiane w interesujący i zrozumiały sposób – np. w formie gry, muzyki czy bajki. Następnie, pożądane fale mózgowe są nagradzane, przez co mózg uczy się wytwarzać te właśnie fale coraz częściej. Właściwie dobranym protokołem treningu można uwydatnić aktywność mózgową zdrowych dzieci, a nawet wyeliminować lub zmniejszyć trudności, które napotykają dzieci określane jako nieco „inne”.

Metoda została wprowadzona w latach 60-tych ubiegłego wieku, kiedy pierwsze badania wykazały, że możliwa jest zmiana fal mózgowych u zwierząt i że towarzyszą 6im zmiany w zachowaniu. Do tej pory przeprowadzone zostały liczne badania naukowe z udziałem ludzi w zwalczaniu różnych trudności i osiąganiu maksymalnej skuteczności.

W jaki sposób działa neurofeedback?

Mózg człowieka składa się z 100 miliardów neuronów, które wzajemnie przekazują sobie informacje i w ten sposób czynią z nas osoby jakimi jesteśmy. Zdarza się, że komunikacja między neuronami z jakiegoś powodu jest osłabiona, wskutek czego pojawiają się trudności, które mogą być mniej lub bardziej widoczne dla otoczenia.

Aktywność mózgu można opisać za pomocą fal mózgowych, które odzwierciedlają specyficzną pracę mózgu. Badania mające na celu sprawdzenie związku pomiędzy specyficznymi falami mózgu i naszym zachowaniem pokazały, że specyficzne fale można powiązać z konkretnymi trudnościami w życiu codziennym. Przy badaniu EEG można obserwować, co się aktualnie dzieje w mózgu, a na podstawie tego, za pomocą biofeedbacku, zmienić sposób funkcjonowania mózgu. Skupiając się na swoich falach mózgowych przedstawionych w formie gry komputerowej, muzyki lub filmu, człowiek może zmienić swoje działania w mózgu.

Biorąc pod uwagę, że gry komputerowe, z których się korzysta w trakcie neurofeedbacku, są reprezentacją fal mózgowych, sterowanie grą sprowadza się do sterowania własnymi falami mózgowymi. W grze otrzymuje się nagrody za pożądaną aktywność mózgu, a zniechęca się do niepożądanych fal. Kiedy nam się udaje, dostajemy nagrodę (np. punkt w grze), której najczęściej towarzyszy jakiś dźwięk. W ten sposób nasz mózg uczy się tego, które fale mózgowe są właściwe, a to zwiększa prawdopodobieństwo ich ponownego pojawienia się.

Jak wygląda trening neurofeedback?

Treningi neurofeedback są bardzo przyjemne, a nawet zabawne. Należy się po prostu odprężyć i zagrać w grę. Trzy elektrody stawiane są na ucho i głowę – jedną na każde ucho i jedną na głowę. Wspomniane elektrody nie mają żadnego wpływu na mózg, ponieważ mowa o sensorach które mają za zadanie „wyłapywać” aktywność mózgu. Przed nałożeniem elektrod, należy nałożyć specjalny krem, który umożliwi dokładniejsze odczytywanie sygnałów. Po rozpoczęciu treningu zaczyna się gra komputerowa, bajka lub muzyka, które odzwierciedlają pracę mózgu. Jeśli stracimy koncentrację, bajka lub gra się zatrzyma, ale jak tylko przywrócimy prawidłową aktywność mózgu, wideo zaczyna się ponownie odtwarzać. Trener na ekranie swojego komputera obserwuje pracę mózgu i analizuje otrzymane dane. Trening trwa od 30 do 45 minut, po których możliwe jest lekkie zmęczenie. Jednak bez względu na to trening doprowadza również do relaksacji organizmu i lepszego utrzymywania skupienia.

Skąd mam wiedzieć czy neurofeedback jest dobrym wyborem?

Badania pokazują, że neurofeedback pomaga przy różnych problemach, a wszystkie badania opierają się na ilościowym elektroencefalogramie (QEEG). Sprawdzana jest aktywność specyficznych fal mózgowych i czas ich aktywności. Dopiero na podstawie statystycznej analizy tych danych można stwierdzić które fale odstępują od normy, które się wiążą ze specyficznymi zaburzeniami i czy za pomocą neurofeebacku można je poprawić.

Czy treningi neurofeeback są identyczne dla każdego?

Neurofeedback jest indywidualną formą terapii, więc same treningi różnią się u różnych osób. Przed pierwszym treningiem sprawdzana jest bazowa aktywność mózgu oraz czy neurofeedback może pomóc w konkretnej sytuacji, a jeśli tak, to który protokół treningu wybrać. Badania naukowe wykazały, które treningi są odpowiednie dla konkretnych trudnościach, ale pomimo to protokoły i tak należy dostosować do indywidualnych potrzeb klienta.

Czy efekty neurofeedback są długotrwałe?

Jeśli mowa o trudnościach wywołanych przez uszkodzenia mózgu, neurofeedback może poprawić jego funkcjonowanie, ale nie może całkowicie je wyeliminować. Na dodatek w takich przypadkach potrzebne jest powtórzenie cyklów treningów.

Kiedy mowa o nieregularnościach w aktywności mózgu, czyli np. przy ADD lub ADHD, neurofeedback może całkowicie wyeliminować symptomy, pod warunkiem, że przeprowadzono odpowiednią liczbę treningów.

Badania naukowe

Liczne badania naukowe miały na celu zbadanie, które fale mózgowe pojawiają się przy konkretnych zaburzeniach i jakie protokoły treningowe mogą zmniejszyć częstotliwość występowania ich symptomów. Przykładowo, dzieci z deficytami uwagi i hiperaktywnością (ADD i ADHD) mają więcej wolnych fal (theta) i mniej szybkich fal (beta) w przedniej i środkowej części mózgu (Mann et al., 1992; Barabasz et al., 1993). U takich dzieci celem jest zwiększenie wewnętrznej stymulacji mózgu i zmniejszenie potrzeby za stymulacją zewnętrzną i tym samym symptomów tego zaburzenia.

Na poniższym linkach znajdziesz najważniejsze badania w tej dziedzinie:

Lubar, J. F., & Shouse, M. N., 1976.

Shouse, M. N., & Lubar, J. F., 1979.

ADHD and EEG-neurofeedback: a double-blind randomized placebo-controlled feasibility study (2011).

A review of neurofeedback treatment for pediatric ADHD (2012).

Neurofeedback for the treatment of children and adolescents with ADHD: a randomized and controlled clinical trial using parental reports (2012).

Evidence-based information on the clinical use of neurofeedback for ADHD (2012)

Neurofeedback for ADHD: a review of current evidence (2014)

Neurofeedback in ADHD: a single-blind randomized controlled trial (2011)

EEG neurofeedback for ADHD: double-blind sham-controlled randomized pilot feasibility trial (2013)

Are treatment effects of neurofeedback training in children with ADHD related to the successful regulation of brain activity? A review on the learning of regulation of brain activity and a contribution to the discussion on specificity (2015)

Badania naukowe zajmujące się wpływem neurofeedbacku na zaburzenia ze spektrum autyzmu udowadniają polepszenie koncentracji, komunikacji i mowy, a zmniejszenie stereotypowych i agresywnych zachowań (Thompson i Thompson, 1995, 2003; Linden, 2004; Jarusiewicz, 2002; Kouijzer et al., 2009).

Neurofeedback for autistic spectrum disorder: a review of the literature. Applied psychophysiology and biofeedback (2010)

Neurofeedback treatment in autism. Preliminary findings in behavioral, cognitive, and neurophysiological functioning (2010)

Neurofeedback in autism spectrum disorders (2011)

An effective neurofeedback intervention to improve social interactions in children with autism spectrum disorder (2015)

Neurofeedback training produces normalization in behavioural and electrophysiological measures of high-functioning autism (2014)

Relative power of specific EEG bands and their ratios during neurofeedback training in children with autism spectrum disorder (2016)

Clinical efficacy and potential mechanisms of neurofeedback (2013)

Na jednej z największych baz danych (PubMed) można znaleźć ponad 800 badań naukowych w dziedzinie neurofeedbacku.